Psychiatryk pomaga teatrowi[FILM]

Lot nad kukułczym gniazdem to głośna powieść amerykańskiego pisarza Kene Keseya. Napisał ja w 1962 r. W połowie lat 70. na ekran przeniósł ją Milos Forman.

To historia McMurphy'go, człowieka który trafił do szpitala psychiatrycznego, i mierzy się z jego regułami. W Teatrze Jaracza „Lot.” wyreżyserował Igor Gorzkowski, kiedyś asystent Zbigniewa Zapasiewicza i Jerzego Grzegorzewskiego.


— To była możliwość podglądania ludzi naprawdę wybitnych — powiedział nam Gorzkowski. — Zbigniew Zapasiewicz prowadził zajęcia z wiersza w Akademii Teatralnej w Warszawie. W przypadku Grzegorzewskiego zaczęło się od „Operetki”, wspaniałego spektaklu w Teatrze Narodowym. To spektakl zrobiony w komitywie z autorem, otwierający nowe sensy i we wspaniale skonstruowanych przestrzeniach. Jerzemu Grzegorzewskiemu zawdzięczam właśnie myślenie o obecności aktora w przestrzeni. 


Reżyser uważa, że to, co sam robi w teatrze, nie jest powielaniem mistrzów, ale czerpaniem z ich warsztatu. 
Zapytaliśmy go, które teksty kultury są dla niego najistotniejsze. W katalogu Gorzkowskiego znajdują się spektakle teatralne na podstawie dzieł Dostojewskiego i Prousta. Są też dramaty Szekspira i „Muminki” Tove Jansson. Wśród ważnych opowieści jest również „Lot nad kukułczym gniazdem”.

— Książkę przeczytałem po raz pierwszy w 1987 r. — mówił Gorzkowski. — Byłem wtedy w drugiej klasie liceum. Przeczytałem „Lot” z wypiekami na ławce w parku. Zacząłem rano, skończyłem, gdy się ściemniało. Na jednym oddechu. Ten tekst współgrał z tym, co czujemy dorastając. Wkrótce pojechałem na młodzieżową wymianę do Francji. Był to mój pierwszy wyjazd na Zachód i to wszystko razem stworzyło emocjonalną dawkę uderzeniową. 


Gorzkowski przypomniał, że literatura amerykańska lat 60. wylansowała hasło „Bądź sobą”, dzisiaj wykorzystywane w komercyjnych reklamach. — Wtedy jednak było to hasło odkrywcze, działające wyobraźnię — stwierdził. — Ale dzisiaj też jest aktualne, tylko zatarło się to, co znaczy być sobą. „Lot” w sposób uważny bada ten temat. Nie daje jednak oczywistych odpowiedzi.


Zdaniem Gorzkowskiego, McMurphy nie jest bohaterem romantycznym. — Nie jest uzbrojony w wartości, ale jest w nim współczucie wobec pacjentów — wyjaśniał. — 
Odrzuca to, co reprezentuje siostra Ratched. Pokazuje pacjentom i nam, że szczęście składa się z prostych radości, drobnych momentów, w których czujemy wspólnotę, kiedy jest nam razem ciepło. 


Gorzkowski dodał, że dla teatru szpital psychiatryczny jest dobrą przestrzenią. To miejsce zamknięte, uporządkowane, w którym panuje określona hierarchia. — Wejście obcego, silnego charakteru je zaburza, bo uporządkowanie jest pozorne — przekonywał.

Przed wyborem obsady obejrzał kilka różnych spektakli w Teatrze Jaracza. — Mogłem obserwować aktorów na scenie i obsadę tworzyłem na podstawie tego, co zobaczyłem — wspominał. — Joanna Fertacz jest na innym emocjonalnym biegunie niż Grzegorz Gromek, więc jest między nimi napięcie.

Na koniec zapytaliśmy reżysera o teatr i politykę. — Teatr jest absolutnie zaangażowany — odparł. — Jeżeli na scenie nie odniesiemy się do rzeczywistości, trudno nam będzie nawiązać kontakt z widzem.


Ewa Mazgal 

e.mazgal@gazetaolsztynska.pl